04.01.2021 – Relacja z wizyty studyjnej
W terminie od 12 do 16 października 2020 r. przedstawiciele Caritas Polska odbyli wizytę studyjną w Rzymie. Celem wyjazdy było zebranie informacji, wymiana doświadczeń i dobrych praktyk z instytucjami, które od wielu lat angażują się w pomoc migrantom i uchodźcom we Włoszech. Tematem przewodnim wizyty było zaangażowanie społeczne obywateli i inicjatywy oddolne skierowane do migrantów ze szczególnym uwzględnieniem wolontariuszy zaangażowanych w integrację cudzoziemców.
Dykasteria ds. Integralnego Rozwoju Człowieka
Pierwsze kroki w trakcie wizyty uczestnicy skierowali do Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka, która powołana została w 2016 r. przez Papieża Franciszka. Dykasteria odpowiada za sprawy społeczne, dotyczące osób potrzebujących, chorych, ofiar konfliktów zbrojnych, migrantów i uchodźców. Spotkanie odbyło się z przedstawicielami sekcji ds. uchodźców i migrantów, którą kieruje osobiście papież Franciszek. Sytuacja migrantów i uchodźców jest traktowana priorytetowo podczas trwania obecnego pontyfikatu.
Spotkanie z przedstawicielami Dykasterii na temat roli Polski w zmieniającym się świecie. Z lewej delegacja Caritas Polska, z prawej pracownicy sekcji ds. uchodźców i migrantów w Dykasterii
W trakcie spotkania przedstawicieli Caritas Polska z pracownikami i członkami Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka przedstawiono podstawową zasadę, jaką kieruje się Kościół katolicki w odniesieniu do migrantów. Jest to tzw. zasada 4 czasowników – przyjąć, chronić, promować oraz integrować. Sformułowana została ona w kontrze do często spotykanej postawy odrzucenia, gdy nie widzimy w drugim człowieku osoby godnej uwagi, lecz rywala lub kogoś, kogo trzeba ukształtować zgodnie z naszymi oczekiwaniami.
W trakcie rozmowy z przedstawicielami Dykasterii podkreślana była rola watykańskiej instytucji jako pośrednika i adwokata tych osób, reprezentującego ich przed krajowymi i międzynarodowymi organizacjami. Takie działania należy promować, ale jednocześnie przejrzyście je przedstawiać celem budowania poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie przyjmującym. Ostatnim krokiem jest integracja, która nie może polegać na asymilacji czy inkorporacji, lecz na wzajemnym uznaniu bogactwa, jakie każdy wnosi poprzez swoją kulturę i doświadczenia.
Publikacje wydawane przez Dykasterię ds. integralnego rozwoju człowieka
Jezuickie Centrum Astalli
„Ten, kto tak jak wy uciekł ze swojej ziemi z powodu ucisku, wojny, natury zniekształconej przez zanieczyszczenia i pustynnienie czy niesprawiedliwego rozdziału zasobów planety, jest bratem, z którym trzeba dzielić się chlebem, domem, życiem. Wybaczcie zamknięcie i obojętność naszych społeczeństw, które obawiają się zmiany życia i mentalności, jakiej wymaga wasza obecność. Traktowani jak ciężar, problem, koszt, jesteście tymczasem darem” – mówił w maju tego roku papież Franciszek w prowadzonym przez jezuitów Centrum Astalli w Rzymie
Centrum Astalli prowadzone przez zakon jezuitów działa w sposób kompleksowy i profesjonalny. Dla osób w trudnej sytuacji codziennie wydawane są ciepłe posiłki, udzielanie jest schronienie, pomoc prawna czy opieka medyczna. Zaletą Centrum jest jego położenie w samym centrum Rzymu, co ma kluczowe znaczenie dla odbiorców pomocy. Centrum Astalli znajduje jest niedaleko słynnego kościoła Il Gesu, wybudowanego z inicjatywy założyciela zakonu św. Ignacego Loyoli.
Ważnym elementem działania jest też zaangażowanie wolontariuszy, których w Centrum działa ok. 300. Wolontariuszami bardzo często zostają sami uchodźcy, którzy na początku swojej obecności we Włoszech, byli odbiorcami pomocy świadczonej przez Centrum.
Centrum Astalli duży nacisk kładzie na edukację, przede wszystkim naukę języka włoskiego i kultury włoskiej przez migrantów. Jest to podstawa do skutecznego włączenia się do społeczeństwa. Bardzo ważną częścią działalności jezuitów jest edukacja społeczeństwa przyjmującego, w szczególności w odniesieniu do najmłodszych, dlatego prowadzone są regularne warsztaty i projekty w rzymskich szkołach. Centrum zapewnia również miejsce do modlitwy dla osób różnych religii.
Zdjęcia migrantów znajdujące się na ścianach Centrum Astalli są elementem prowadzonych kampanii edukacyjnych
Centrum Astalli w Rzymie jest częścią ogólnoświatowej sieci organizacji jezuickich (JRS – Jesuit Refugee Service), której misją jest towarzyszenie oraz rzecznictwo na rzecz uchodźców i osób przesiedlonych.
Sant’Egidio
Ruch Sant’Egidio należy dzisiaj do najprężniej działających na rzecz wykluczonych i potrzebujących. Obecnie we Włoszech żyje ok. 5 milionów legalnych migrantów, którym również ta organizacja pomaga w integracji, opracowując profesjonalne podręczniki do nauki języka włoskiego, pomagając uzyskać prawo pobytu, wyjaśniając, jak działa służba zdrowia, jak należy się zachowywać w urzędzie czy innych instytucjach państwowych. Prowadzone są kursy zawodowe i językowe, kończące się certyfikatami uznawanymi przez państwo. Wydawane są publikacje na temat tej szczególnej grupy w społeczeństwie.
Siedziba Sant’Egidio. W jednej z sal umieszczono zdjęcie instalacji artystycznej, którą stworzył Anton Roca z okazji 150 rocznicy zjednoczenia Włoch. Symbolizuje ona jedność i zerwanie z uprzedzeniami kulturowymi. Artysta zestawił stoły z fragmentami mapy państwa, w szufladkach umieszczono symboliczne przedmioty. Na stołach siedzą lub stoją obok osoby reprezentujące różne grupy społeczne – m.in. niepełnosprawni, migranci, Romowie, seniorzy
Codziennie wydawana jest żywność. Migranci zwykle korzystają z pomocy przez około pół roku, aby dalej funkcjonować samodzielnie. W realizacji takich inicjatyw często biorą udział wolontariusze, którzy przechodzą specjalistyczne szkolenia. W tej organizacji również niejednokrotnie wolontariuszami zostają osoby, które kiedyś korzystały z pomocy.
Długotrwałe działania edukacyjne i rzecznicze prowadzone przez Sant’Egidio odniosły sukces w postaci zmiany mentalności społecznej. Prowadzone są szkolenia dla migrantów na temat życia we Włoszech czy korepetycje dla dzieci. Wolontariusze prowadzą także zajęcia w szkołach na temat migracji. Zwykle takie spotkania odbywają się z migrantami, którzy opowiadają w szkołach swoje historie. Świadczona jest też pomoc w znalezieniu zatrudnienia. Dużo uwagi poświęcają kobietom samotnie wychowującym dzieci, starszym czy chorym.
Działania edukacyjne ruchu polegają również np. na monitorowaniu mediów i wyjaśnianiu nieprawdziwych informacji związanych z migrantami, ale też na propagowaniu pozytywnego wkładu migrantów we włoską gospodarkę.
Prowadzone kampanie, choć są to często działania długotrwałe pociągnęły za sobą również zmiany w prawie dotyczącym migracji. Co ciekawe, we Włoszech żyje blisko 60 milionów ludzi, a na emigracji ponad drugie tyle, zatem jest to naród migrujący i może właśnie dlatego Włochom łatwiej jest przyjąć do siebie obcokrajowców.
Casa Scalabrini 634
Mural na ścianie budynku ośrodka Casa Scalabrini stworzony przez migrantów – muzułmanina, chrześcijanina i buddystę – symbolizujący drogę ku bezpiecznemu domowi
Dobrym przykładem wspólnoty, działającej u podstaw w integracji migrantów i uchodźców jest Casa Scalabrini 634, prowadzony przez ASCS (Scalabrinian Agency for Development Cooperation), wspierany przez Kongregację Księży Misjonarzy San Carlo – Scalabriniani, która od 130 lat służy migrantom. W ramach tej inicjatywy prowadzone są domy-schroniska na terenie całych Włoch. Program realizuje wspomnianą wyżej zasadę 4 czasowników, a jego motto brzmi: „Nie chodzi tylko o migrantów, ale o nas wszystkich”. W odwiedzonym podczas wizyty domu mieszkają 34 osoby pełnoletnie, z uregulowanym pobytem, które pracują i za mieszkanie płacą symboliczne 50 euro/m-c.
W domu Casa Scalabrini 634 na co dzień mieszka dorosłych 34 migrantów i uchodźców
Okres zamieszkiwania w domu Casa Scalabrini 634 jest to lekcja integracji, pokazująca, że ułożenie sobie życia na nowo wymaga od nas wysiłku, pewnej inwestycji. Przed przyjęciem do domu trzeba zaakceptować reguły, w tym tak podstawowe, jak zakaz spożywania używek (alkoholu, narkotyków), ale też sprzątania po sobie czy samodzielnego gotowania. Mieszkać można przez rok, a kalendarz jest wypełniony działaniami, które mają podnosić umiejętności tych osób do życia w społeczeństwie europejskim. Podstawę stanowi nauka języka i kultury włoskiej, ale nie brakuje też zajęć sportowych czy rekreacyjnych. Jest to wyjątkowy czas dla każdego podopiecznego. Każdy jest tu akceptowany i poznaje ludzi, do których będzie mógł się w przyszłości zwrócić w razie kłopotów. Dla wielu taka poduszka bezpieczeństwa bardzo wiele znaczy – pozwala czuć się bezpieczniej i z nadzieją patrzeć w przyszłość.
W Casa Scalabrini 634 można znaleźć m.in. salę spotkań, salę dla dzieci, kuchnię, magazynek z wyznaczonym miejscem na produkty dla każdego mieszkańca, miejsce do modlitwy czy siłownię.
Sala spotkań w Casa Scalabrini 634
Tę piękną ideę Casa Scalabrini szerzy za pośrednictwem własnego radia internetowego „On the Move”, które pracownicy i wolontariusze ośrodka prowadzą wraz z mieszkańcami. Jego audycji można słuchać na stronie www.onthemoveradio.it. W ten prosty sposób migranci zyskują możliwość dzielenia się swoimi historiami, opowiadając o niezwykłych miejscach, bogactwie kultur, tradycjach, trudnej rzeczywistości społeczno-politycznej i przyczynach wybuchu konfliktów.
W radio On the Move można usłyszeć m.in. audycje dotyczące historii migrantów
Scalabrini prowadzą także zajęcia edukacyjne w szkołach, gdzie uczniowie mogą poznać historie migrantów uchodźców i przekonać się, że są osobami z takimi samymi marzeniami i nadziejami.
W domu prowadzone są też różne zajęcia praktyczne, jak np. zajęcia krawieckie, na których mieszkańcy domu i inne osoby szyją stroje np. na różnego rodzaju przedstawienia czy też przedmioty użytkowe
Należy się spodziewać, że migracja pozostanie jeszcze długo jedną z kluczowych kwestii społecznych na świecie, a postępujące zmiany klimatu, nierówności społeczne i konflikty zbrojne będą wypychały miliony ludzi z dotychczasowych miejsc zamieszkania. Jest to niewątpliwie trudny test dla całej wspólnoty międzynarodowej.
Należy także pamiętać, że integracja jest zawsze procesem dwukierunkowym, w którym aby odnieść sukces, potrzebna jest wola i współpraca obydwu stron. Na tej drodze z pewnością nie brakuje ogromnych wyzwań, o czym można się przekonać śledząc wieloletnią działalność wspomnianych włoskich organizacji.
Relacja z wizyty studyjnej została również zamieszczona w kwartalniku Caritas Polska, wydanym w grudniu 2020 r.:
