15.07.2020 – Różnice kulturowe: Kto ważniejszy jednostka czy grupa?
Kolejnym „wymiarem kultury”, który chcemy przybliżyć w ramach cyklu związanego z różnicami kulturowymi jest kwestia tego, czy w danym społeczeństwie ważniejsza jest jednostka czy grupa.
Zaproponowany przez Geerta Hofstede – badacza kultury podział na społeczeństwa kolektywistyczne i indywidualistyczne odpowiada na pytanie na ile jednostka w społeczeństwie jest ważna i cenna a na ile ważna jest grupa i jej interesy.
Wymiar indywidualizm-kolektywizm odzwierciedla poziom niezależności członków danej grupy.
W kulturach indywidualistycznych ceniony i pożądany jest własny sukces i rozwój kariery, od jednostki wymaga się odpowiedzialności za siebie i swoją rodzinę; w kulturach kolektywistycznych natomiast jednostka jest przede wszystkim członkiem wspólnoty i oczekuje się od niej podporządkowania wspólnocie i dbania na pierwszym miejscu o jej dobro i pomyślność. W kulturach kolektywistycznych człowiek funkcjonuje w sieci zobowiązań wobec innych: bliskiej rodziny, ale też dalszych krewnych, sąsiadów, członków swojego klanu czy grupy etnicznej.
Przykładem kultury indywidualistycznej jest kultura amerykańska, zaś kolektywistycznej – kultury azjatyckie, np. japońska, wietnamska czy kultury afrykańskie.
Kultury indywidualistyczne
W kulturach indywidualistycznych jednostka jest rozumiana jako niezależny i indywidualny byt, jest ważniejsza niż grupa. To dobro, sukcesy i cele jednostki są istotne. Zależność od grupy jest niewielka, ponieważ w kulturach indywidualistycznych jednostka opiera się na grupach i instytucjach innych niż rodzina: głównym źródłem informacji są środki masowego przekazu, w sytuacjach wymagających wsparcia członkowie społeczeństw indywidualistycznych mogą zwracać się do instytucji samorządowych, grup sąsiedzkich i organizacji pozarządowych z prośbą o wsparcie.
W kulturach indywidualistycznych jednostka jest rozumiana jako niezależny i indywidualny byt, jest ważniejsza niż grupa.
Wymiar kolektywizm – indywidualizm, podobnie jak dystans władzy, jest mierzony na skali od 1 do 120. Im niższy wynik uzyskany na skali, tym zbiorowość jest bardziej kolektywistyczna, im wynik wyższy, tym grupa jest bardziej zindywidualizowana. Kraje najbardziej zindywidualizowane to Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (91), Australia (90), Wielka Brytania (89) oraz Holandia (80). Polska także zalicza się do społeczeństw zindywidualizowanych (60), podobny wyniki osiągnęły Niemcy (67).
Kultury kolektywistyczne
Kultury kolektywistyczne to kultury, w których pojęcie „ja” nie istnieje w europejskim rozumieniu. „Ja” jest współzależne, co oznacza, że człowiek istnieje tylko jako część jakieś większej zbiorowości, np. rodziny, ale nie istnieje „sam w sobie”. Dlatego też, w tych kulturach grupa czy wspólnota stoją ponad jednostką, w tym sensie, że dobro grupy jest ważniejsze od dobra jednostki. Jednostka za sukces uważa zrealizowanie celu, który stawia przed sobą grupa. Zależność od grupy jest widoczna w wielu wymiarach życia jednostki poczynając od podstawowych źródeł informacji (są nimi kontakty i powiązania osobiste) po wzory opieki zdrowotnej (spoczywa głównie na rodzinie). Każdy członek grupy ma wpływ na to, w jaki sposób jest postrzegana cała grupa, dlatego też wszelkie przejawy inności są niwelowane. Doskonale ilustruje do azjatyckie przysłowie „Wystający kołek będzie zawsze spiłowany”.
Kraje najbardziej kolektywistyczne to Gwatemala (6), Ekwador (8), Panama (11) i Wenezuela (12). Kraje dość silnie skolektywizowane to np. Ukraina (25), Białoruś (25), Rosja (39) oraz Wietnam (40).
W kulturach kolektywistycznych grupa czy wspólnota stoją ponad jednostką a dobro grupy jest ważniejsze niż dobro jednostki. Jednostka w takiej kulturze stawia za sukces realizację celu ważnego dla grupy.
W kulturach kolektywistycznych życie prywatne jest zdominowane przez grupy, do których przynależy jednostka, w kulturach indywidualistycznych każdy ma prawo do swojego własnego życia.
Różnice kolektywizm – indywidualizm w miejscu pracy
W kulturze indywidualistycznej, pracownicy realizują przede wszystkim własne cele zarówno finansowe jak i związane z rozwojem kariery zawodowej. Pracodawca zatrudniając lub awansując pracownika opiera się o przepisy prawa oraz bierze pod uwagę umiejętności, kompetencje i doświadczenie osoby, którą chce zatrudnić. Realizacja zadań jest priorytetem, utrzymanie dobrych relacji w zespole nie jest tak bardzo istotne. W kulturach indywidualistycznych chętniej niż w kolektywistycznych pracownicy korzystają z elektronicznych form komunikacji.
W kulturze kolektywistycznej awans pracownika zależy od tego, do jakiej grupy przynależy, nie od jego lub jej indywidualnych sukcesów. W kulturze indywidualistycznej natomiast pracodawca zatrudniając lub awansując pracownika opiera się o przepisy prawa oraz bierze pod uwagę umiejętności, kompetencje i doświadczenie.
W kulturze kolektywistycznej pracownicy dążą do osiągnięcia celów grupowych, nie indywidualnych sukcesów. Awans pracownika zależy od tego, do jakiej grupy przynależy, nie od jego lub jej indywidualnych sukcesów. Pracownicy nie są także nagradzani indywidualnie, tylko grupowo. Decyzje dotyczące zatrudnienia lub awansu są podejmowane na podstawie przynależności grupowej pracownika. Utrzymanie dobrych relacji w grupie jest ważniejsze niż realizacja zaplanowanych zadań. Co ciekawe, Internet i poczta elektroniczna są rzadko używane do kontaktów, preferowane są spotkania twarzą-w-twarz.
Pracownicy w społeczeństwach kolektywistycznych są znacznie mniej mobilni zawodowo niż pracownicy w społeczeństwach indywidualistycznych, co wynika po części ze sposobu edukacji młodych ludzi.
Przykład:
Częste zdziwienie czy frustrację budzą sytuacje, gdy człowiek, po długim poszukiwaniu pracy, łatwo ją porzuca, lub nie przychodzi do pracy z powodu, który w Polsce uznalibyśmy za błahy. Osoba wychowana w polskiej kulturze, postawiona przed wyborem: iść do pracy lub odebrać krewnych z dworca, uzna z reguły, że jej obowiązkiem jest praca, a krewni to sprawa prywatna. Tymczasem w kulturach kolektywistycznych, gdzie grupa jest ważniejsza niż indywidualna osoba i jej potrzeby, zdecydowanie ważniejsze będzie w tej sytuacji wsparcie krewnych. Praca musi zejść na dalszy plan. Nieodebranie krewnych z dworca w tej kulturze jest zachowaniem karygodnym i niemal aspołecznym. W kulturach kolektywistycznych człowiek funkcjonuje w sieci zobowiązań wobec innych ludzi: rodziny, ale też dalszych krewnych, sąsiadów, członków swojego klanu czy grupy etnicznej. Jego podejście do własnych spraw, nawet z naszej perspektywy bardzo ważnych, będzie inne, niż byśmy oczekiwali.
Typ kultury a organizacja działań w szkole
W kulturach indywidualistycznych dzieci w szkole mają prawo do wyrażania własnych opinii, bez konieczności uwzględniania zdania grupy w danej w kwestii. Sam proces edukacji jest nastawiony na nauczanie dzieci tego, w jaki sposób zdobywać nową wiedzę i móc się rozwijać. W kulturze indywidualistycznej uzyskanie dyplomu, nie tyle wiąże się z uzyskaniem wyższego szacunku, ile z polepszeniem sytuacji materialnej i podniesieniem poczucia własnej wartości.
W społeczeństwach kolektywistycznych dzieci w szkole mogą zabierać głos w trakcie lekcji, jeśli reprezentują zdanie lub poglądy całej grupy. Edukacja nastawiona jest na rolę odtwórczą. Celem edukacji szkolnej jest nauczenie dzieci sposobu wykonywania określonych czynności, co przekłada się na ich małą elastyczność na rynku pracy, ponieważ są uczone konkretnych czynności. Dyplomy umożliwiają jednostkom dostęp do grup o wyższym statusie (szacunku społecznym i przywilejach).
„Różnice kulturowe w szkole – analiza przypadku
Temat: imiona i nazwiska
Z doświadczeń nauczycieli pracujących z dziećmi pochodzenia azjatyckiego wynika, że sporo trudności sprawiają dzieciom st również konieczność udzielenia odpowiedzi na z pozoru proste pytanie: Jak masz na imię?pytania związane z adresem zamieszkania i imionami rodziców. Bywa, że przyczyną zakłopotania je
Wyjaśnienie
Kłopoty te mogą być związane z przekonaniem panującym w niektórych kulturach Wschodu – w tym krajów azjatyckich, arabskich, w kulturach kaukaskich, czyli kulturach kolektywistycznych, że tym, co więcej mówi o człowieku, jest jego nazwisko. Świadczy ono o przynależności do grupy, rodziny, klanu – a ta przynależność stanowi większą wartość niż cecha indywidualna, jaką jest imię. Na przykład w kulturze wietnamskiej w komunikacji codziennej – w pracy, szkole, a nawet w domu – rzadko używa się imion. W językach krajów, w których obowiązują takie zasady, istnieje wiele form zwracania się do innej osoby, np. mistrzu – do nauczyciela, opiekunie – do starszego brata, młodsza córko – do młodszej córki. Ponadto w kulturze wietnamskiej imię prawie zawsze ma jakieś znaczenie – nadawane jest na przykład w nawiązaniu do pogody, jaka panowała właśnie w dniu urodzin dziecka; może też być nadane tak, by rymowało się z imieniem starszego dziecka. W Chinach czy Wietnamie imię jest prywatną i intymną sferą człowieka, często jedynie matki mają przywilej zwracania się do dziecka, używając jego imienia. Wynika to między innymi z kolektywnych wartości kultur azjatyckich, gdzie grupa jest ważniejsza od jednostki; hierarchia podtrzymuje porządek społeczny i harmonię w grupie, a tytułowanie każdej osoby zgodnie z pełnioną przez nią rolą społeczną wpływa na zachowanie hierarchii.”1
1Międzykulturowość w szkole, Poradnik dla nauczycieli i specjalistów, Red. Kinga Białek, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2015
Bibliografia do cyklu artykułów dotyczących różnic kulturowych:
„Cudzoziemcy w Polsce. Podręcznik dla osób pracujących z imigrantami”, red. M. Budyta-Budzyńska, Caritas Polska, Warszawa 2020
Skrypt na szkolenie „Praca z klientem cudzoziemskim”, A. Kosowicz, Caritas Polska, Warszawa 2020
„Cudzoziemcy w Polsce. Podręcznik dla osób pracujących z imigrantami”, red. M. Nowicka, Warszawa, Caritas Polska, Warszawa 2020
„Międzykulturowość w szkole, Poradnik dla nauczycieli i specjalistów”, Red. Kinga Białek, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2015
„Kultury i organizacje”, G. Hofstede, G. J Hofstede, M. Minkov, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011
Encyklopedia Zarządzania: https://mfiles.pl
https://mfiles.pl/pl/index.php/R%C3%B3%C5%BCnice_kulturowe
https://mfiles.pl/pl/index.php/Badanie_Geerta_Hofstede
https://www.helixpoland.com.pl/roznice-kulturowe-wg-geerta-hofstede/
