08.07.2020 – Wymiar kultury związany z dystansem do władzy
Jak pisaliśmy poprzednio kultury mogą się różnić pod wieloma względami, które określane są jako „wymiary kultury”. Są to obszary czy dziedziny, w których różne kultury funkcjonują w różny sposób. Jednym z wymiarów różnicujących kultury jest podejście do hierarchii w społeczeństwie oraz stosunek do władzy, z którym wiąże się wymiar kultury zwany dystansem władzy.
Dystans do władzy jest definiowany jako „zakres oczekiwań i akceptacji dla nierówności rozkładu władzy, wyrażany przez mniej wpływowych członków instytucji lub organizacji”. Dystans do władzy może być duży lub mały. Społeczeństwa o małym dystansie władzy to przeważnie kraje bogate z silną klasą średnią, społeczeństwa o dużym dystansie władzy to przeważnie kraje biedniejsze, w których klasa średnia jest słaba.
Kultury różnicuje podejście do hierarchii w społeczeństwie, co przejawia się stosunkiem do władzy.
Społeczeństwa o dużym dystansie władzy
W przypadku społeczeństw o dużym dystansie władzy nierówności pomiędzy ludźmi uważa się za uzasadnione i pożądane. Ludzie na najniższych pozycjach w grupie akceptują tę sytuację i fakt, że komuś podlegają, są od niego zależni i powinni być posłuszni. Osoba u władzy dąży do pokazania wyższości, np. przez duży samochód czy zwracanie się do innych ludzi z góry.
Różnice w dystansie władzy mogą donosić się do środowiska pracy. W krajach o dużym dystansie panują bardzo zhierarchizowane stosunki i podwładni są zależni od przełożonych: podwładny jest zobowiązany słuchać przełożonego i wykonywać jego polecenia bez miejsca na dyskusję o powierzonych zadaniach. Podwładni wręcz oczekują od przełożonych, że ci wskażą im zadania do wykonania. Kierowników cechuje duży dystans wobec pracowników. Pracownicy podlegają regularnej kontroli i ocenie, a na przywileje i oznaki statusu wyrażana jest powszechna akceptacja. Widoczna jest hierarchiczność przejawiająca się brakiem równości między ludźmi, akceptacją na duże różnice w wielkości wynagrodzeń między wyższymi i niższymi stanowiskami.
Sytuacja ta może także odnosić się do szkoły. W krajach o dużym dystansie władzy dzieci muszą traktować nauczycieli z respektem, być im bezwarunkowo posłuszne. Tylko nauczyciele mogą podejmować inicjatywy w trakcie zajęć. Nauczyciele przekazują uczniom wiedzę i mądrość, którą posiadają, natomiast dzieci nie mają prawa do zadawania pytań i kwestionowania przekazywanej wiedzy.
Wreszcie, sytuacja ta może odnosić się do rodziny, w której role oraz zadania rodziców i dzieci są bardzo ściśle określone i nie ma przestrzeni do budowania partnerskich stosunków pomiędzy członkami rodziny. Stosunki pomiędzy dziećmi i starszymi pokoleniami są oparte na szacunku i posłuszeństwie – model ten funkcjonuje także, gdy dzieci są już dorosłe. Na starość dzieci zapewniają opiekę swoim rodzicom.
Społeczeństwa o małym dystansie władzy
W przypadku społeczeństw charakteryzujących się małym dystansem władzy, istnieje przekonanie, że nierówności pomiędzy ludźmi powinny być zmniejszane, a relacje społeczne powinny być przedmiotem szczególnej troski. Mieszkańcy takich krajów są odpowiedzialni i przyjmują inicjatywę. Rozumieją, że każdy członek ma wpływ na to co dzieje się w kraju, przejawiają aktywną postawę społeczną a także wyrażają swój stosunek do władzy.
W środowisku pracy w kulturach z małym dystansem władzy, podwładni są traktowani na równi ze swoimi liderami, panuje wzajemny szacunek między menedżerami i podwładnymi. Pomimo istnienia pewnej hierarchii stanowisk, przełożeni i podwładni powinni być wzajemnie zależni. Podwładni dobrze czują się w sytuacji zależności, w której się znajdują. Pracownicy są wobec siebie równi, traktowani na jednakowym poziomie, mają miejsce niewielkie różnice w poziomie wynagrodzeń. Relacje podwładnego z pracodawcą odbywają się na zasadzie współpracy, podwładni oczekują kierowników, że będą z nimi konsultować swoje decyzje. Przywileje i oznaki statusu nie są uznawane.
W szkołach, nauczyciele oczekują, że dzieci będą podejmować własne inicjatywy. Jakość nauczania zależy nie tylko od poziomu nauczyciela, ale i od poziomu uczniów, a także od komunikacji pomiędzy jednymi a drugimi.
W rodzinie dziecko dostaje przyzwolenie na samodzielne podejmowanie decyzji, prób oraz uczenia się na własnych błędach. Relacje w takiej rodzinie są czysto partnerskie i zmierzają do autonomii każdego z członków rodziny.
Różnice związane z dystansem władzy stwarzają wielkie pole do nieporozumień. Osoby pochodzące z kultury o małym dystansie władzy będą oczekiwali, że np. urzędnik będzie partnerem w dyskusji, pomocnikiem w rozmowie o sprawie. Inni – pochodzący z kultury o wysokim dystansie władzy, że jest wyższą instancją, o której względy trzeba zabiegać. Wiąże się z tym zagadnieniem stosunek do korupcji. W niektórych krajach oczywiste jest wręczanie prezentów urzędnikowi, który załatwia sprawę, dlatego dla przedstawicieli tych kultur odrzucanie prezentu przez urzędnika jest zachowaniem niezrozumiałym, a nawet niegrzecznym. W Polsce ten rodzaj gratyfikacji za załatwienie sprawy urzędowej nie jest przyjęty i jest traktowany jak łapówka.
Dystans władzy jest mierzony na skali od 1 do 120. Im niższy wynik na skali, tym mniejszy dystans władzy w danym kraju, im wynik jest wyższy, tym dystans władzy jest większy.
Poziom dystansu władzy w różnych krajach – im niższy wynik, tym mniejszy dystans władzy w danym kraju.
Źródło: opracowanie własne na podstawie https://www.hofstede-insights.com
Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy wymiar dystansu władzy ma wpływ na osiągania większej efektywności. Organizacje o małym dystansie władzy osiągają lepsze wyniki przy realizacji zadań wymagających inicjatywy ze strony podwładnych. Kultury cechujące się dużym dystansem władzy sprawdzają się bardziej w przedsięwzięciach, które wymagają dużej dyscypliny.
Jeśli chodzi o politykę edukacyjną, to w przypadku społeczeństw charakteryzujących się dużym dystansem władzy, za najistotniejszą uważa się edukację na poziomie wyższym, natomiast w społeczeństwach o małym dystansie władzy największą wagę przykłada się do edukacji na poziomie średnim.
Co ciekawe, niektóre języki, np. wietnamski, mają w swojej gramatyce specjalne zaimki, wskazujące na stosunek osoby mówiącej do osoby, do której się zwraca. Zależą one od relacji rodzinnych oraz od pozycji społecznej osób wchodzących w interakcję.
Warto pamiętać, że kultury ulegają ciągłym przemianom.
Bibliografia do cyklu artykułów dotyczących różnic kulturowych:
„Cudzoziemcy w Polsce. Podręcznik dla osób pracujących z imigrantami”, red. M. Budyta-Budzyńska, Caritas Polska, Warszawa 2020
Skrypt na szkolenie „Praca z klientem cudzoziemskim”, A. Kosowicz, Caritas Polska, Warszawa 2020
„Cudzoziemcy w Polsce. Podręcznik dla osób pracujących z imigrantami”, red. M. Nowicka, Warszawa, Caritas Polska, Warszawa 2020
„Międzykulturowość w szkole, Poradnik dla nauczycieli i specjalistów”, Red. Kinga Białek, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2015
„Kultury i organizacje”, G. Hofstede, G. J Hofstede, M. Minkov, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011
Encyklopedia Zarządzania: https://mfiles.pl
https://mfiles.pl/pl/index.php/R%C3%B3%C5%BCnice_kulturowe
https://mfiles.pl/pl/index.php/Badanie_Geerta_Hofstede
https://www.helixpoland.com.pl/roznice-kulturowe-wg-geerta-hofstede/
